Erasmus Universiteit Rotterdam [ Erasmus University home page | Dept. of Philosophy home page ]
 
 
 
 

Wachten


Gijs van Oenen

 

 

Het dilemma is al zo oud als Plato’s ideale staat. Die kende zogenaamde Wachten, die waakten over de juiste ordening van de rechtvaardige staat. In zijn dialoog Politeia legt Plato uit hoe deze elite van bewakers moet worden opgevoed en onderwezen. En hoe zij zich enerzijds onafhankelijk van de gewone, minder goed onderwezen en opgevoede burger  kunnen opstellen, maar anderzijds toch de beste beslissingen voor diezelfde burger kunnen nemen. Het dilemma luidt: mooie gedachte, maar wie bewaakt de wakers?

            Het is dit klassieke probleem dat zich nu weer voordoet in de controverse over de zaak Lucia de B. Deze verpleegkundige werd tot levenslang plus tbs (later weer zonder tbs) veroordeeld omdat zij meerdere patiënten van een Haags kinderziekenhuis zou hebben vermoord. Een uitzonderlijk hoge straf, opmerkelijk ook al omdat niet alleen direct bewijs, maar ook getuigen en een motief ontbraken. De vraag rees of hier misschien sprake was van een gerechtelijke dwaling.

            Sinds kort bestaat er een toetsingscommissie die mag bepalen of zo’n zaak voor herziening in aanmerking komt. Zo ja, dan moet een volgende commissie uitgebreider onderzoek doen en de openbare aanklager adviseren of nieuw strafrechtelijk onderzoek nodig is. Zo gezegd, zo gedaan. En het oordeel van die laatste commissie was hard.

            De rechters zouden zich op twee fronten verkeerd hebben laten voorlichten. Ten eerste over de mogelijkheid van digoxinevergiftiging, als doodsoorzaak. Dat is goed mogelijk, zeiden de rechters. Een vooraanstaand toxicoloog noemt deze visie nu onjuist en zelfs schokkend. Ten tweede over statistiek: hoe groot is de kans dat een willekeurige verpleegkundige betrokken is bij zeven onverklaarde sterfgevallen? Uitzonderlijk klein, meenden de rechters. Een op negen, meent nu een leger van hoogleraren in de statistiek.

            Schrijver en bioloog Maarten ’t Hart sprak in NRC Handelsblad van een hedendaags heksenproces. In dezelfde krant riposteerde de president van het Haagse gerechtshof, kort samengevat, dat het strafproces niettemin correct was verlopen. De aangevoerde bezwaren, zo al juist, waren juridisch irrelevant. Hoe dat ook zij, zo’n reactie bevredigt niemand. Zij heeft iets van: ‘fiat justitia, pereat mundus.’ 

            Dit roept opnieuw de Platoonse vraag op: wie bewaakt de bewakers? Ofwel: wie corrigeert hun feilen? Ironischerwijs lijken de rechters precies dat te missen waar Plato’s wachters in uitblonken: kennis van wis- en natuurkunde. Gaan zij zich daarin scholen? Of trekken zij zich terug in hun ivoren alfatoren? Of toch maar beter luisteren naar de stem des volks? Er staat de rechterlijke macht nog heel wat te wachten.






Voor documenten en achtergronden in de zaak Lucia de B. zie de betreffende themasectie van NRC Handelsblad.


Deze tekst verscheen als column in Erasmus Magazine van 15 november 2007


U kunt ook: