Bestaat niet!
 

Gijs van Oenen
 

Metafysische onderwerpen houden meestal maar weinig mensen bezig. Hooguit een paar vakfilosofen buigen zich over de aard van de werkelijkheid, respectievelijk de kenbaarheid daarvan. Meestal is dat saai, een enkele keer geestig, zoals in de wise-crack van de postmoderne denker Stanley Fish over het bestaan van uitingsvrijheid: ‘there’s no such thing as free speech, and it’s a good thing too.’

Dinsdag 18 mei echter leek heel Nederland in de ban geraakt van een metafysisch vraagstuk. Een vraagstuk opgeworpen door wel de minst metafysische persoon in de Nederlandse politiek, Rita Verdonk: moeten we - ‘vooralsnog’! – aannemen dat Ayaan Hirsi Ali nooit Nederlandse is geworden? En dus dat zij nog gewoon, ja, wat eigenlijk, is? Somalische? De Somalische regering kunnen we het niet vragen, zei Rita nog laconiek. Want ook die lijdt aan een metafysisch gebrek: zij bestaat niet.

Een verbijsterde Tweede Kamer vroeg Verdonk wat dit nu concreet betekende: was Ayaan nu op dit moment Nederlandse, of niet? Zo nee, dan kon zij helemaal geen parlementslid zijn. En was het parlement, met maar 149 leden, zelf misschien illegaal, al jarenlang. Na enkele uren aandringen zei de minister opeens: natuurlijk is Ayaan nu Nederlandse. Toen was de verbijstering compleet: Ayaan was zowel niet als wel Nederlandse. Kon de minister iets aan deze netelige situatie doen? Het antwoord was alweer: ja en nee. Of, onder druk van de Kamer: nee, maar ik ga het toch doen. Ook wel: de ruimte daarvoor zie ik niet, maar ik ga hem wel gebruiken.

De nieuwe metafysische belangstelling beperkt zich niet tot de politiek. Ongeveer tegelijkertijd stonden voormalige topmannen van Albert Heijn voor de rechter wegens vergelijkbare metafysiche vergrijpen. Waren bepaalde buitenlandse ondernemingen eigendom van AH? Ja, stond op sommige door hen ondertekende papieren. Nee, stond op andere papieren, die ook door hen waren ondertekend, gelijktijdig nog wel.

Noch de minister, noch de AH-topmannen lijken zich te schamen voor hun metafysische dwalingen. Zij lijken er eerder trots op te zijn en stappen parmantig voort, ‘als een haan die stront aan zijn poten heeft’, zoals de oude Albert Heijn zelf beeldend zei over zijn nu gevallen topman. Zij verkrachten de werkelijkheid om bestuurlijke daadkracht te tonen. Althans, zolang als dit financieel of electoraal gewin oplevert. Zijn dit nu de mensen die Nederland er weer bovenop gaan helpen? Ik begin me – vooralsnog – af te vragen of Nederland nog wel bestaat.

Deze tekst verscheen als column in Erasmus Magazine van 1 juni 2006

U kunt ook:

• Terug naar columns Gijs van Oenen
• Terug naar publicaties Gijs van Oenen
• Terug naar homepage Gijs van Oenen