Beleid

Gijs van Oenen

Vroeger hadden we in Nederland last van een boterberg. Door genereuze landbouwsubsidies produceerden Nederlandse boeren veel meer boter dan wij met zijn allen konden opeten, of althans betalen. Gevolg was een ‘boterberg’, die alleen kon worden bestreden door het spul voor een kwartje per pakje naar de Sovjet-Unie te exporteren, terwijl wij er in de winkel gewoon een rijksdaalder voor bleven betalen. Om dezelfde reden was er sprake van een melkplas; ook die werd geëxporteerd, zij het in poedervorm ingeblikt.

            In de voedingssector lijken de problemen inmiddels voorbij, maar in het openbaar bestuur zijn de mechanismen van vraag en aanbod nog niet op orde. Daar vormen zich namelijk structureel beleidsbergen: massieve papierformaties die samenleving en burgerij niet zo snel door hun strot krijgen als ze worden opgediend, of beter gezegd uitgestort. Dat werd onlangs nog maar eens geconcludeerd door de Algemene Rekenkamer, door de Eerste Kamer, en ook door de Tweede Kamer in haar overigens weinig succesvolle ‘verantwoordingsdag’: de derde dinsdag van mei waarop men probeert nu eens niet nieuw beleid te maken, maar eerst de resultaten van eerder beleid te evalueren.

            Insiders weten dat dit een zinvolle, maar bij voorbaat verloren strijd is: modern bestuur is eenvoudigweg beleidsproductie. De maatschappelijke werkelijkheid bestaat voor bestuurders louter nog als aangrijpingspunt voor nieuw beleid, een trampoline waarop men alleen neerveert om vervolgens nog hoger in beleidssferen te kunnen opstijgen. ‘The medium is the message’, zei mediasocioloog Marshall McLuhan al. Net zo stelde de Franse denker Jean Baudrillard dat ons lot tegenwoordig in handen ligt van peilingen, statistieken en van ‘informatie’: zij vormen de anticiperende verificatie van ons gedrag.

            Peiling en beleid zijn de werkelijkheid met andere woorden altijd een stap voor. Raadpleegt bijvoorbeeld Nederland niet massaal de stemwijzer om te weten wat men eigenlijk moet stemmen? Cruciaal in de beeldspraak van ‘een stap voorblijven’ is dat de werkelijkheid het beleid of de peiling nooit meer inhaalt. Het is, zoals men in de sport zegt, een gelopen race.

            In Indonesië, iets ten zuiden van Surabaya, probeert men op het ogenblik een moddervulkaan tot zwijgen te brengen, onder meer door een soort betonnen kogels in verschillende maten in de vulkaanmond te gooien. Ongeveer op die manier worden wij bedekt onder een niet te stuiten stroom beleid, die ter plekke gekomen uiteindelijk verandert in een dikke laag modder. In plaats van met betonnen kogels als remedie proberen wij het met de verantwoordingsdag. Het resultaat zal hetzelfde zijn: geen.

Zie verder: Naar een zichtbaar effectieve wisselwerking tussen beleid en uitvoering (rapport Eerste Kamer)

Deze tekst verscheen als column in Erasmus Magazine van 31 mei 2007

U kunt ook:

• Terug naar columns Gijs van Oenen
• Terug naar publicaties Gijs van Oenen
• Terug naar homepage Gijs van Oenen