Erasmus Universiteit Rotterdam [ Erasmus University home page | Dept. of Philosophy home page ]

Onderdelen rechtsfilosofie 2001-2002

Op deze pagina vindt U informatie over de onderdelen rechtsfilosofie in het cursusjaar 2001-2002 die worden aangeboden vanuit de Faculteit der Wijsbegeerte.

Hegel's Rechtsfilosofie

Literatuur   G.W.F. Hegel, Grundlinien der Philosophie des Rechts. Verschillende edities beschikbaar, alsook (Engelse) vertaling.
Begeleidende literatuur nader bekend te maken.
Docenten   Henri Krop en Gijs van Oenen
Toelichting    De titel 'Rechtsfilosofie' is wellicht enigszins misleidend: dit werk vormt de belangrijkste uiteenzetting van Hegels opvattingen over vrijheid, moraal en zedelijkheid ('het goede leven'). Staat en maatschappelijke instituties verschijnen bij hem niet als negatieve, of externe voorwaarden voor autonomie, maar als instanties die deze autonomie bevorderen en ondersteunen. De verwerkelijking van liberale beginselen, zoals grondrechten, is slechts denkbaar als de verwerkelijking van een moderne vorm van 'zedelijkheid', ofwel goed leven. Mede door zulke controversi‰le opvattingen neemt Hegels Rechtsfilosofie een vooraanstaande plaats in, zowel in de traditie van de politieke filosofie als in die van de ethiek. Dit geldt zowel voor de ontwikkeling in politieke filosofie en ethiek waarop Hegels theorie een reactie vormt - die van Rousseau, Kant, en Fichte - als voor hedendaagse discussies - denk aan de 'deugdethiek', en aan de discussie tussen 'liberalen' en 'communitaristen'. Elementen uit die eerste ontwikkeling, zoals bijvoorbeeld Kant's Grundlegung, komen aan de orde in de colleges Geschiedenis van de filosofie; de hedendaagse discussies worden hernomen in de doctoraalcolleges Politieke ethiek: overheidsbeleid.

Deze cursus wordt aangeboden in het tweede trimester, op dinsdagen van 11-13 uur.
Eerste bijeenkomst dinsdag 4 december 2001.
De cursus vormt tevens  onderdeel van de filosofie-opleiding in de doctoraal 1 fase. De omvang is dan 4 studiepunten.
Voor verdere, uitgebreide informatie zie de Blackboard pagina voor deze cursus.
 

Ethiek: politieke ethiek – morele subjectiviteit en het streven naar erkenning


Morele subjectiviteit fungeert als een ‘aanspreekwijze’, ofwel een manier waarop mensen zichzelf opvatten en verwoorden in situaties waarin over morele kwesties wordt gesproken. Zo is bijvoorbeeld de idee dominant dat het morele subject alleen verantwoordelijk gesteld kan worden voor de in vrijheid gemaakte keuzen, waarbij vrijheid wordt opgevat als vrij-zijn van afhankelijkheid en van lichamelijke en historische contigenties en als het vermogen om een autonome wil tot gelding te laten brengen. Deze idee van morele subjectiviteit als grondslag
van het morele bestaan en politieke regulering wordt thans bekritiseerd vanuit verschillende perspectieven.
Een van de meest veelbelovende van die perspectieven is de door Axel Honneth ontwikkelde notie van het streven naar erkenning. Morele subjectiviteit wordt in die opvatting gevormd in en door de ‘zelfopvattingen’ die individuen vormen in intersubjectieve relaties, waarin zij streven door anderen te worden erkend als interactiepartner. Hiermee wordt de kritische traditie van sociale filosofie verrijkt met een sociaal-psychologische dimensie, die ruimte biedt voor hedendaagse inzichten op het gebied van identiteit, gender en macht.

Literatuur   Axel Honneth. Kampf um Anerkennung. Zur moralischen Grammatik sozialer Konflikte. Suhrkamp 1992. Engelse vertaling ook leverbaar.
Maria Pia Lara, Moral textures. Polity press 1998

Deze cursus wordt aangeboden in het eerste semester, op woensdagen van 13-15 uur.
NB1. De eerste bijeenkomst van deze cursus is niet op woensdag 5 september, maar op woensdag 12 september.
NB2. Deze cursus wordt bij voldoende belangstelling in het Engels gegeven.
 

  Politieke ethiek: overheid en burger; macht en kritiek

NB: inhoud en literatuur van deze cursus zijn enigszins aangepast i.v.m. de studiegidstekst!
Een kwart eeuw geleden werd nog gesproken van de ‘maakbare samenleving’, waarmee een maatschappij werd bedoeld waarin de overheid een maatschappij creëert waarin alle burgers zichzelf optimaal kunnen ontplooien. Sindsdien is de samenleving (nog) individualistischer,  marktgerichter en ook meer globaal georiënteerd geworden. Complementair daaraan wordt de bron van de maakbaarheid eerder gesitueerd bij markt en burger dan bij de overheid.
Wat betekent dit voor kritische inzichten over rechtvaardigheid en een goede samenleving? Deze vraag wordt besproken vanuit verschillende hedendaagse politiek-filosofische en sociaal-filosofische theorieën. Centraal daarbij staan de sociaal-filosofische inzichten van Michel Foucault, in samenhang en confrontatie met de traditie van de Kritische Theorie, zoals vertegenwoordigd door Jurgen Habermas en Axel Honneth. Gepoogd zal in het bijzonder worden om de relevantie van deze inzichten voor hedendaagse bestuurlijke en politieke praktijken zichtbaar te maken.

Literatuur  Michel Foucault, Ethics. (The essential works 1). Edited by Paul Rabinow. Allen Lane (Penguin) 1997. Ook verkrijgbaar als paperback.
Verdere literatuur in de vorm van een reader.
Zie ook online het overzicht van de curusus.

Tijden. Deze cursus wordt aangeboden in het tweede semester, op woensdagen van 13-15 uur.
Eerste bijeenkomst woensdag 23 januari 2002; laatste bijeenkomst 8 mei 2002.

U kunt ook terug naar:


Laatste wijziging: 23 januari 2002