Op reis
 

Gijs van Oenen

Jaren terug had de VPRO een radioprogramma waarin luisteraars een wereldreis mochten maken. Onderweg deden zij via de radio wekelijks sfeervol verslag. Thuisblijvende luisteraars als ik mochten, op basis van subtiele hints, raden waarheen hun reis voerde. Eénmaal wist ik het onmiddellijk, al na de eerste ‘clue’, nog voordat men goed en wel was vertrokken. ‘Deze reis voert naar het einde van de wereld’: dat kon – zo wist ik nog uit de Donald Duck – niet anders zijn dan Timboektoe. En jawel.

Nu ga ik dan zelf naar de plaats van mijn dromen - een mythisch eiland, dat als een magneet mij aantrekt, zo lijkt het. Dit is niet het einde, maar het begin van de wereld, althans, van de westerse cultuur. Het is de plek waarvandaan de eerste echte reis van de westerse geschiedenis plaatsvond, en ook de eerste terugkeer. De plaats waarnaartoe iedere westerse lezer letterlijk wordt gedreven, waarheen zijn rationaliteit hem evenzeer voert als zijn emotie, die spreekt tot de verbeelding evenzogoed als tot het verstand.

Hier in de buurt - het is hier bergachtig en ruw, maar ik zie wel geiten lopen over de oneffen weiden – vermoed ik het huis van de eerste reiziger, zijn kasteel. Na twintig jaar omzwervingen was hij weer terug, aangespoeld op de kust. Op dat mooie witte strandje daar in de verte, misschien? Zou hij hier naar boven zijn geklommen, langs die onmogelijk steile, rotsige, kegelvormige berg? En zijn legendarische schatten hebben verborgen in de nymfengrot, die ik zonet passeerde?

Hier woonde – Niemand, zoals hij zich noemde, het ongrijpbaar symbool van het westerse denken. Wie was hij? Was zijn huis inderdaad zijn kasteel, zoals de Engelsen zo mooi zeggen? Hoe zag zijn vrouw hem? Welke stormen trotseerde hij, emotioneel en fysiek? Kon hij nog rust vinden, na zijn omzwervingen?

Geraden? Ja, dit is het eiland Ithaca, hier woonde Odysseus, de held uit de verhalen van Homeros. Verbeeld ik mij. De Odyssee, Odysseus’ reis, draait immers om de verbeelding. Zo ook de mijne. Sterker nog: deze column is verbeelding. Ja, ik was wel op Ithaca, deze zomer, maar deze column schreef ik – anders dan de radioreizigers naar Timboektoe - al vóór ik van huis ging. Toch is mijn reis naar het begin van de wereld al geslaagd. De Odyssee, de zijne zowel als de mijne, is immers zo echt als de verbeelding hem kan maken.

Deze tekst verscheen als column in Erasmus Magazine van 25 augustus 2005

U kunt ook:

• Terug naar publicaties Gijs van Oenen
• Terug naar homepage Gijs van Oenen
• Terug naar de homepage rechtsfilosofie EUR