[ Erasmus University home page | Dept.
of Philosophy home page ]
Het R-woord
Gijs van Oenen
“Respect!” Vogels van de meest
diverse pluimage horen we het tegenwoordig
vragen – of beter nog, eisen. Hoe meer er wordt gepraat over
tolerantie,
fatsoen, omgangsvormen en ‘verantwoordelijkheid nemen’, hoe vaker het
‘R-woord’
valt. Afhankelijk van klassieke factoren als leeftijd, klasse en
etniciteit
wordt de aanvoeging ook wel uitgebreid tot “Respect man!”. Dat klinkt
dan vaak
eerder als een bedreiging, dan als uiting van verdraagzaamheid of
waardering.
We
leven tegenwoordig
namelijk in een kort aangebonden samenleving. We zijn – volgens het
Sociaal en
Cultureel Planbureau – tevreden over onszelf, maar ontevreden over de
samenleving en de politiek. De irritante uitingen van anderen moeten
door overheid,
justitie en politie worden beteugeld, maar naar ons harde oordeel
slagen deze
instanties daar maar bijzonder matig in. Voor onze eigen irritante
uitingen
daarentegen eisen wij “respect”. En we voelen ons grootmoedig wanneer
we eens
voor een irritante ander “respect” opbrengen. Dat betekent tegenwoordig
eigenlijk zoiets als: “Best wel goed van mij, dat ik me inhoud en niet
zo’n lul
als jij meteen op je bek sla.”
<>Ook rondom
het 25-jarig
jubileum van de koningin passeerden weer veel uitingen van respect. Zo
trad in
het televisie-programma Rondom Tien de royalty-fotograaf Dennis van
Tellingen
op, een grootmeester in het genre van irriteren en geïrriteerd
raken. Hij had,
zo vertelde hij, prins Bernhard ooit in een onflatteuze pose
gefotografeerd
tijdens diens welverdiende vakantie. De prins had deze journalistieke
prestatie
beloond met een bijzonder gebaar: hij stak wijs- én middelvinger
tezamen op,
richting fotograaf. Dat deed hij wel vaker, bij zulke ontmoetingen.
Koninklijke
lijfwachten hadden de fotograaf de betekenis van deze geste duidelijk
gemaakt:
uitgestoken wijsvinger als teken van respect, zo van ‘je hebt me toch
maar weer
gevonden’, echter met de opgestoken middelvinger erbij ten teken van
‘fuck
you!’.
<>
<> Een
generatie terug had
cabaretier des vaderlands Wim Kan een grappig liedje over het
Oranje-gevoel van
de gemiddelde Nederlander op Koninginnedag: “Ik vertolk, ik vertolk de
gevoelens van het volk, met mijn vlaggetje, mijn hoedje en mijn
toeter.” Prins
Bernhard mag – postuum – gelden als zijn opvolger. Hoe kun je nog
mooier de
gevoelens van het volk vertolken dan door de combinatie van geheven
wijs- en
middelvinger? Gezamenlijk vervangen ze de vroegere symbolen van de
Nederlandse
natie, het V-teken van de bevrijding en het opgeheven vingertje van het
fatsoen. “Respect!” en “fuck you!” gaan naadloos samen en wijzen in
dezelfde
richting. Het lijkt me een vingerwijzing voor de toekomst.
Deze tekst verscheen als column in
Erasmus
Magazine van 19 mei 2005
U kunt ook: