Abort, retry, ignore?

Gijs van Oenen
 
 
 

Laatst moest ik een ‘camera-ready’ manuscript aanleveren. Dan moet je alles precies zo printen als het uiteindelijk in druk zal verschijnen. Dat is altijd gedoe. Computer en printer doen niet wat ik wil. Dus ik vervloek dagen achtereen apparaten en programmatuur, en geef net als iedereen uiteindelijk de schuld aan het vreselijke Word, het akelige Microsoft en de treurige Bill Gates.
Ook dacht ik weer eens met weemoed terug, zoals iedereen, aan het mooie Wordperfect, van vijftien jaar terug. Een raar programma, maar je begreep het tenminste. En, zo leek het, het begreep jou. Bovenal had het dat mooie ‘onderwaterscherm,’ waarin je precies kon zien wat er fout ging en waar. Als een instant-therapeut kreeg je een blik in het verborgen innerlijk van het systeem, je zag wat er mis was, en met wat eenvoudige ingrepen was de patiënt weer boven Jan.

Toch heeft diezelfde Bill Gates het meest menselijke, filosofische programma aller computertijden bedacht: MS-DOS. Die prestatie drong overigens pas laat tot mij door. Jarenlang dacht ik, zoals iedereen, dat MS-DOS, net als Windows later, een rotsysteem was: middelmatig, vol met bugs en niet bedacht op menselijk gebruik. Allemaal waar, maar toch had het één functie die alles weer goedmaakt. Die diende zich alleen op ongelegen momenten aan, maar goed, dat is wel zo educatief.

Zo’n moment was bijvoorbeeld als je floppy niet leesbaar meer bleek. Dan verscheen een onvriendelijke foutmelding, gevolgd door een even eenvoudig als frustrerend keuzemenu: ‘abort, retry, ignore?’ Frustrerend, want doorgaans hielp geen van die drie. Met ‘abort’ gaf je het op, ‘retry’ probeerde opnieuw wat net ook al niet lukte, en het mysterieuze ‘ignore’ (wat eigenlijk?) had meestal hetzelfde resultaat als ‘retry’, namelijk geen.

Pas veel later begreep ik dat dit bizarre menu mij geen praktische, maar een existentiële vraag voorlegde – hetzelfde onontkoombare trilemma dat de socioloog Albert Hirschmann samenvatte als ‘exit, voice or loyalty’. Welbeschouwd is dat het universele repertoire van mogelijke reacties op weerstand of tegenslag. Exit/abort: weet je wat, laat ook maar zitten. Voice/retry: actie! gewoon nog eens proberen! En loyalty/ignore: doe alsof er zonet niet iets misging – psychologisch de meest interessante keuze, een soort ‘doe net of je gek bent.’

Bill Gates ziet graag Word, Outlook, of Powerpoint als zijn geschenk aan de mensheid, maar zijn enige werkelijk belangrijke gift zijn deze drie hypnotiserende woorden met hun verwijtende vraagteken: abort, retry, ignore? Want even denk je: mijn computer begrijpt mij. Hij kijkt in mijn onderwaterscherm.
 

Deze tekst verscheen als column in Erasmus Magazine van 26 februari 2004

U kunt ook:

• Terug naar publicaties Gijs van Oenen
• Terug naar homepage Gijs van Oenen
• Terug naar de homepage rechtsfilosofie EUR