Fabeltjesland
 
 
 

Dezer dagen spreekt eurocommissaris en ‘topliberaal’ Frits Bolkestein aan onze universiteit de tiende Mandeville-lezing uit. Bernard de Mandeville wilde in 1714 met zijn ‘Fabel van de bijen’ illustreren hoe een mooie gemeenschap oprijst uit individuele wezens die nijver alleen hun eigenbelang navliegen. Even kijken hoe het er nu voor staat in liberaal fabeltjesland, aan de hand van twee nieuwsfeiten.

Onlangs werd bekend dat Irakezen in Amerikaanse gevangenschap worden vernederd en mishandeld, om niet te zeggen gemarteld. President Bush noemde dit on-Amerikaans en zei dat deze praktijken ‘niet systematisch’ waren. Stel je even voor dat de oorlog in Irak nog aan de gang was en dat vergelijkbare beelden zouden opduiken van Irakese militairen die Amerikaanse gevangenen zo behandelden. Westerse leiders zouden uit hun vel springen van verontwaardiging en laatdunkend spreken van ‘barbaarse praktijken’ en een ‘achterlijke cultuur’. Irakese officials die de mishandelingen ‘on-Irakees’ zouden noemen, zouden als belachelijk worden afgeschilderd.

Maar het is nog erger. De Amerikaanse journalist Sydney Blumenthal schreef in de Volkskrant dat zijn regering bezig is een ‘nieuwe Goelag’ te creëren: een mondiaal netwerk van geheime gevangenissen die God noch gebod kennen, in naam der liberale veiligheid en vrijheid natuurlijk. Ook meldt Blumenthal dat een aanzienlijk deel van het (post-)oorlogswerk, geheel in liberale stijl, is ‘uitbesteed’ aan particuliere firma’s, zoals destijds eigenlijk onze eigen kaapvaart. Deze nieuwe huurlingen, die noch onder de Irakese wet noch onder de tucht van het Amerikaanse leger vallen, moeten de ‘hearts and minds’ van de Irakezen veroveren. Leve het export-product ‘liberale beginselen’!

Nog een berichtje van het front. Zo’n vijfduizend Fransen vallen ten prooi aan gemene sluipmoordenaars, ieder jaar weer. Verantwoordelijk hier zijn niet lafhartige anti-westerse terroristen, maar het fijne stof dat afkomstig is van autoverkeer in de grote steden. Samen met muterende virussen en bacteriën vormt het fijne stof misschien wel de grootste moderne bedreiging voor de volksgezondheid, maar de aanpak ervan vlot niet zo erg. Die is namelijk ‘pijnlijk voor de autolobby’. Fijn stof komt niet in de krant van Fabeltjesland, de vijfduizend doden per jaar ook niet. Wel de verhoging van de benzineprijs. Of boze VVD-stemmers die het ‘kwartje van Kok’ terugeisen.

Hoe zorgwekkend is dit alles? Die vraag is te beantwoorden met een eenvoudige rekensom: hoe groot deel is het deel van de economie, vooral in de Verenigde Staten, dat direct of indirect rust op de defensie- en de autoindustrie? Reken, huiver en concludeer: de fabel van de bijen is een sprookje van moeder de Gans.
 

Deze tekst verscheen als column in Erasmus Magazine van 27 mei 2004

U kunt ook:

• Terug naar publicaties Gijs van Oenen
• Terug naar columns Gijs van Oenen
• Terug naar homepage Gijs van Oenen
• Terug naar de homepage rechtsfilosofie EUR