Op deze pagina vindt U informatie over de onderdelen rechtsfilosofie in het cursusjaar 1999-2000 die worden aangeboden vanuit de Faculteit der Wijsbegeerte.
De
rechtsfilosofie omvat een breed spectrum aan thema's op het kruispunt van
filosofie, recht en sociale wetenschap. Zij bezint zich daarbij in het
bijzonder op de grondslagen, de legitimatie en de functie van het recht.
Enkele centrale vragen zijn daarbij: wat is de aard van het recht, hoe
kunnen we het identificeren, waarin onderscheidt het zich van andere
maatschappelijke regelsystemen, wat is de morele waarde en betekenis van
het recht, welke verantwoordelijkheden hebben juridische ambtsdragers, en
waarom zouden we aan de wet gehoorzamen?
Bespreking van zulke
rechtstheoretische en rechtsfilosofische vragen zal geschieden in de
context van twee problematieken: de historische ontwikkeling in het
rechtsfilosofisch denken enerzijds, en de belangrijkste inzichten uit de
politieke theorie en politieke filosofie anderzijds.
Literatuur:
H.L.A. Hart, The concept of law; Oxford: Claredon press 1961 (2nd edition
1996). En reader.
De inleiding rechtsfilosofie wordt gegeven in het eerste semester
Literatuur/literature:
Basic text will be: Axel Honneth, Kampf um Anerkennung; Frankfurt: Suhrkamp
1992 (Engelse vertaling beschikbaar: The struggle for recognition; Polity
Press 1995.
Doel van de cursus: Het verwerven van inzicht in het belang van relaties en
confrontaties tussen individuen voor de vorming van subjectiviteit, en het
belang hiervan voor ethiek en rechtsfilosofie.
NB! Deze cursus wordt bij voldoende belangstelling in het Engels
gegeven.
NB! Given sufficient interest, this course will be conducted in
English.
Beschrijving
In deze cursus wordt de notie van rechtssubjectiviteit belicht vanuit twee
dimensies: een intersubjectieve en een rechtsstatelijke. De
intersubjectieve dimensie vestigt de aandacht op de onlosmakelijke band
tussen individu en sociale omgeving. Ontwikkeling en aard van
subjectiviteit kunnen alleen worden begrepen vanuit de interactie met
anderen. De rechtsstatelijke dimensie verwijst naar de betekenis van
rechten en rechtsstatelijke kaders voor de constitutie van
rechtssubjectiviteit. De vereniging van beide dimensies wordt tot stand
gebracht via de (aan Hegel ontleende) notie van 'erkenning'. Deze
impliceert dat rechtssubjectiviteit het produkt is van sociale en culturele
confrontaties die mensen aangaan omdat ze zich erkend willen zien in zowel
hun algemene als hun specifieke menselijke vermogens. Ze willen zichzelf
begrijpen als autonoom maar ook als authentiek (uniek) persoon, maar dit
begrip kan alleen tot stand komen door en via anderen - die ook erkenning
als persoon verlangen. Op deze wijze wordt in de cursus de verwevenheid
van recht, identiteit en sociale relaties onderzocht. Er zal gebruik worden
gemaakt van inzichten uit terreinen als gender studies,
ontwikkelingspsychologie, psychoanalyse, sociologie en politieke theorie.
Deze cursus wordt bij voldoende belangstelling in het Engels gegeven.
Het programma recht, ethiek en de strijd om erkenning wordt gegeven in het tweede semester, dag en tijd nog nader bekend te maken
Literatuur/literature: zie de voorlopige
literatuurlijst psychoanalysis and law
Nader bekend te maken.
Doel van de cursus: Het verwerven van inzicht in de rol die onbewuste
factoren kunnen spelen in de vorming, uitleg en toepassing van
recht.
NB! Deze cursus wordt bij voldoende belangstelling in het Engels
gegeven.
NB! Given sufficient interest, this course will be conducted in
English.
Beschrijving
Vormt recht een geschikt onderwerp van psychoanalyse? Op het eerste gezicht
lijkt het misschien van niet. Recht is 'straight'; het heeft geen belangen,
frustraties of fixaties. En het is geen menselijk subject. Het is echter
wel een expressie van menselijke relaties en menselijke subjectiviteit.
Bovendien is het onderwerp van menselijke interpretatie. Juridisiche
interpretatie streeft er, volgens sommige rechtsfilosofen, naar dat recht
voldoet aan zijn 'zelfbeeld'. Maar omdat er altijd een spanning is tussen
praktijk en zelfbeeld, in menselijke subjecten zowel als in recht, zijn
altijd mechanismen nodig die deze spannign reduceren - in subjectieve of
objectieve zin. Zowel in het recht als in het leven geschiedt dit mede door
repressie, camouflage, of rationalisatie van onaangename of ontwrichtende
aspecten van de realiteit. Sommige van deze mechanismen worden onderkend
door het recht, in de vorm van bijvoorbeeld regels van interpretatie en
argumentatie. Andere blijven onopgemerkt, en moeten aan het licht gebracht
via (psycho-)analyse. Minderheden, marginale en exotische rechtssubjecten
lopen het meeste kans om hierdoor te worden achtergesteld. Het college zal
daarom mede ingaan op fenomenen als multiculturalisme, genderverschillen en
postkolonialisme.
Deze cursus wordt bij voldoende belangstelling in het Engels gegeven.