Erasmus Universiteit Rotterdam [ Erasmus University home page | Dept. of Philosophy home page ]

Onderdelen rechtsfilosofie 1999-2000

Op deze pagina vindt U informatie over de onderdelen rechtsfilosofie in het cursusjaar 1999-2000 die worden aangeboden vanuit de Faculteit der Wijsbegeerte.

Inleiding rechtsfilosofie

De rechtsfilosofie omvat een breed spectrum aan thema's op het kruispunt van filosofie, recht en sociale wetenschap. Zij bezint zich daarbij in het bijzonder op de grondslagen, de legitimatie en de functie van het recht. Enkele centrale vragen zijn daarbij: wat is de aard van het recht, hoe kunnen we het identificeren, waarin onderscheidt het zich van andere maatschappelijke regelsystemen, wat is de morele waarde en betekenis van het recht, welke verantwoordelijkheden hebben juridische ambtsdragers, en waarom zouden we aan de wet gehoorzamen?
Bespreking van zulke rechtstheoretische en rechtsfilosofische vragen zal geschieden in de context van twee problematieken: de historische ontwikkeling in het rechtsfilosofisch denken enerzijds, en de belangrijkste inzichten uit de politieke theorie en politieke filosofie anderzijds.

Literatuur:
H.L.A. Hart, The concept of law; Oxford: Claredon press 1961 (2nd edition 1996). En reader.

De inleiding rechtsfilosofie wordt gegeven in het eerste semester

Recht, ethiek en de strijd om erkennning

Law, ethics, and the struggle for recognition

Literatuur/literature:
Basic text will be: Axel Honneth, Kampf um Anerkennung; Frankfurt: Suhrkamp 1992 (Engelse vertaling beschikbaar: The struggle for recognition; Polity Press 1995.
Doel van de cursus: Het verwerven van inzicht in het belang van relaties en confrontaties tussen individuen voor de vorming van subjectiviteit, en het belang hiervan voor ethiek en rechtsfilosofie.

NB! Deze cursus wordt bij voldoende belangstelling in het Engels gegeven.
NB! Given sufficient interest, this course will be conducted in English.

Beschrijving
In deze cursus wordt de notie van rechtssubjectiviteit belicht vanuit twee dimensies: een intersubjectieve en een rechtsstatelijke. De intersubjectieve dimensie vestigt de aandacht op de onlosmakelijke band tussen individu en sociale omgeving. Ontwikkeling en aard van subjectiviteit kunnen alleen worden begrepen vanuit de interactie met anderen. De rechtsstatelijke dimensie verwijst naar de betekenis van rechten en rechtsstatelijke kaders voor de constitutie van rechtssubjectiviteit. De vereniging van beide dimensies wordt tot stand gebracht via de (aan Hegel ontleende) notie van 'erkenning'. Deze impliceert dat rechtssubjectiviteit het produkt is van sociale en culturele confrontaties die mensen aangaan omdat ze zich erkend willen zien in zowel hun algemene als hun specifieke menselijke vermogens. Ze willen zichzelf begrijpen als autonoom maar ook als authentiek (uniek) persoon, maar dit begrip kan alleen tot stand komen door en via anderen - die ook erkenning als persoon verlangen. Op deze wijze wordt in de cursus de verwevenheid van recht, identiteit en sociale relaties onderzocht. Er zal gebruik worden gemaakt van inzichten uit terreinen als gender studies, ontwikkelingspsychologie, psychoanalyse, sociologie en politieke theorie.
Deze cursus wordt bij voldoende belangstelling in het Engels gegeven.

Het programma recht, ethiek en de strijd om erkenning wordt gegeven in het tweede semester, dag en tijd nog nader bekend te maken

Psychoanalyse en recht

Literatuur/literature: zie de voorlopige literatuurlijst psychoanalysis and law
Nader bekend te maken.
Doel van de cursus: Het verwerven van inzicht in de rol die onbewuste factoren kunnen spelen in de vorming, uitleg en toepassing van recht.

NB! Deze cursus wordt bij voldoende belangstelling in het Engels gegeven.
NB! Given sufficient interest, this course will be conducted in English.

Beschrijving
Vormt recht een geschikt onderwerp van psychoanalyse? Op het eerste gezicht lijkt het misschien van niet. Recht is 'straight'; het heeft geen belangen, frustraties of fixaties. En het is geen menselijk subject. Het is echter wel een expressie van menselijke relaties en menselijke subjectiviteit. Bovendien is het onderwerp van menselijke interpretatie. Juridisiche interpretatie streeft er, volgens sommige rechtsfilosofen, naar dat recht voldoet aan zijn 'zelfbeeld'. Maar omdat er altijd een spanning is tussen praktijk en zelfbeeld, in menselijke subjecten zowel als in recht, zijn altijd mechanismen nodig die deze spannign reduceren - in subjectieve of objectieve zin. Zowel in het recht als in het leven geschiedt dit mede door repressie, camouflage, of rationalisatie van onaangename of ontwrichtende aspecten van de realiteit. Sommige van deze mechanismen worden onderkend door het recht, in de vorm van bijvoorbeeld regels van interpretatie en argumentatie. Andere blijven onopgemerkt, en moeten aan het licht gebracht via (psycho-)analyse. Minderheden, marginale en exotische rechtssubjecten lopen het meeste kans om hierdoor te worden achtergesteld. Het college zal daarom mede ingaan op fenomenen als multiculturalisme, genderverschillen en postkolonialisme.
Deze cursus wordt bij voldoende belangstelling in het Engels gegeven.

U kunt ook terug naar: