GEZOND GELUK
Effecten van geluk op gezondheid en wat dat kan betekenen voor de preventieve
gezondheidszorg
Verkenningstudie in het kader van het programma
'Gezond leven' van ZonMw Door Ruut Veenhoven, Erasmus Universiteit Rotterdam
SAMENVATTING
Vragen
·
Is het juist dat geluk bevorderlijk is voor lichamelijke gezondheid?
·
Zo ja, wat kan dat dan betekenen voor de preventieve gezondheidszorg?
Begrippen
·
Geluk wordt gedefinieerd als subjectieve voldoening met het leven als
geheel.
·
Gezondheid wordt opgevat in de
beperkte betekenis afwezigheid van lichamelijke stoornissen.
·
Levenskunst wordt dus opgevat als het vermogen om een gelukkig leven te
leiden, in het bijzonder als het vermogen om een bevredigende levensstijl te
ontwikkelen.
Onderzoek naar geluk
Geluk kan worden gemeten met enquêtes. Uit onderzoek met die methode
blijken grote verschillen tussen en binnen landen. Veel van die verschillen
kunnen inmiddels verklaard worden. Geluk blijkt niet alleen afhankelijk van
externe levenskansen, maar ook van individuele vermogens om die kansen te
benutten. Allengs ontstaat ook meer zicht op consequenties van geluk. Eén van
die consequenties betreft het effect op lichamelijke gezondheid. Een en ander
kan als volgt in schema worden gebracht:
____________________________________________________________
__________________________________________________________________
Externe voorwaarden
Leefbaarheid samenleving
intieme relaties
Positie in samenleving
geluk gezondheid
Innerlijke voorwaarden
Levensvaardigheid
gezondheidsgedrag
Levenswijze
Gebleken effect van geluk op
gezondheid
Geluk is sterk gecorreleerd met gezondheid en het verband blijkt goeddeels
gevolg van een effect van geluk. Dat blijkt onder meer uit het feit dat geluk
voorspellend is voor de levensduur, onafhankelijk van eerdere gezondheid.
Vergelijking tussen landen toont dat het om een universeel verschijnsel gaat.
Kracht
Qua omvang is het effect vergelijkbaar met al dan niet roken; mensen die
gelukkig zijn leven enkele jaren langer dan mensen die dat niet zijn. Dit is
aangetoond in verschillende follow-ups van individuen over perioden van 10 tot
60 jaar.
Hoewel nauwelijks nog kan worden betwijfeld dat geluk levensverlengend
werkt, is nog niet goed duidelijke hoe dat precies werkt. Waarschijnlijk
leidt onvrede met het leven tot activering van de stressresponse, wat diverse
schadelijke reacties met zich meebrengt, zoals hogere bloeddruk en verminderde
werking van het immuun systeem. Daarnaast pakt geluk ook gunstig uit op
gezondheidsgedrag en op sociale ondersteuning.
Nieuwe mogelijkheden voor gezondheidsbevordering
Als
geluk inderdaad een substantieel effect heeft op de lichamelijke gezondheid,
biedt dat een nieuwe ingang voor de preventieve gezondheidszorg. Dan kan
gezondheid namelijk ook bevorderd worden door de mensen gelukkiger te maken.
Het streven naar 'Health for all' valt dan samen met de utilitaristische moraal
van 'The greatest happiness for the greatest number'. Dit biedt niet alleen
nieuwe mogelijkheden tot interventie, maar verbreedt ook de ideologische basis
voor gezondheidspreventie.
Veel van wat nu al gedaan wordt in het kader van de
preventieve gezondheidszorg is ook bevorderlijk voor geluk b.v. bewegen en
matig drinken. Geluk blijkt echter ook afhankelijk van andere zaken en daarom
is ook nieuw beleid denkbaar dat primair gericht is op geluk. Enige
mogelijkheden in dit verband zijn:
Verbreding van de voorlichting over 'Gezond Leven' naar 'Gelukkig Leven'
Het
voornaamste doel daarbij is dan om mensen te informeren over de consequenties
van gedrag op geluk zodat ze beter geïnformeerde beslissingen kunnen nemen. Bij
keuze voor een nieuwe baan moeten mensen bijvoorbeeld kunnen meewegen dat het
verlies aan geluk door langere reistijd meestal niet opweegt tegen de winst
door hoger salaris en bij keuze om een gezin te stichten moeten ze ook weten
dat je daar meestal niet gelukkiger van wordt. Net als bij de
gezondheidsvoorlichting zou voorlichting over geluk beperkt moeten blijven tot
zaken die goed onderzocht zijn.
Ontwikkelen van methoden ter bevordering van levenskunst,
Bij levenskunst zijn verschillende vaardigheden in het geding, waarvan er vier
vatbaar lijken te zijn voor verbetering door training, namelijk:
o het vermogen om te
genieten
o het vermogen om te
kiezen
o het vermogen om in
ontwikkeling te blijven
o het vermogen om zin in
het leven te zien
Bij ontwikkeling van interventies kan worden aangesloten bij de nieuwe
'positieve psychologie'.
Bevorderen van de ontwikkeling van het beroep van 'life-coach'.
Er zijn al wel wat interventies die versterking van levenskunst beogen, maar
het aanbod is nog erg versnipperd en weinig geprofessionaliseerd. Een
substantieel effect kan pas verwacht worden als er zich op dit terrein een echt
beroep ontwikkelt. Als de tekenen niet bedriegen zit dat beroep er aan te komen
en gaat het 'life-coach' heten. Ontwikkeling van dit beroep kan gestimuleerd
worden door onderzoek te entameren naar het effect van trainingen en
advisering. Dit kan onder meer door ondernemers op dat terrein uit te nodigen
om hun cliënten aan systematische voor- en nameting te onderwerpen en die
gegevens door een onafhankelijk instituut te laten analyseren. Dat moet dan
duidelijk maken of cliënten er duurzaam gelukkiger van worden en wat voor
interventies het meeste opleveren in wat voor gevallen. Met zo'n aanpak wordt
een traject naar 'evidence based life coaching' ingezet en kan zich een
werksoort ontwikkelen waar particulieren en verzekeraars voor willen betalen.
Nader onderzoek
Deze nieuwe manier van gezondheidsbevordering vereist nader onderzoek naar
geluk en in het bijzonder onderzoek naar effecten op geluk van zaken waarin
iets te kiezen valt, zoals opleiding, werk, relaties, tijdsbesteding en
consumptie.
Rotterdam, januari 2006