Zelfervaring in de publieke ruimte  
 
Niveau: Bachelor 3
Studiebelasting:5 ECTS
Periode: 2e  trimester
Onderwijsvorm: 2 uur werkcollege gedurende 10 weken
Tentamen:  mondeling tentamen en paper
Doelstelling: het verwerven van inzicht in de betekenis van de publieke sfeer vanuit de perspectieven van burgerschap, stedebouw, veiligheid en kunst.
 

De publieke sfeer is aan een structurele transformatie onderhevig. Werd deze sfeer ooit ervaren als een domein van vrijheid waarin men elkaar ontmoet en waarin een gezamenlijke wereld wordt geconstueerd, nu lijkt het meer alsof we de publieke sfeer louter willen gebruiken om onze door consumptie en nieuwe media bemiddelde individualiteit ten toon te spreiden. De zorg voor interactiviteit in de publieke sfeer, de verantwoordelijkheid voor een beschaafde omgang en voor de instandhouding van de rechtsorde, wordt daarbij zowel feitelijk als juridisch steeds meer ‘uitbesteed’. Individualisering, verlies aan gezamenlijkheid en uitbesteding leiden tot gevoelens van onvrede en onveiligheid, zodat de uitbesteding steeds meer het karakter aanneemt van controle, door politie, toezichthouders, providers en bewakers. Daarmee komt de notie van een publiek domein als ‘vrijplaats’, als ruimte waarin subjecten zich creatief en communicatief kunnen ontplooien, steeds verder onder druk te staan.

In deze cursus onderzoeken we de historische en filosofische achtergronden van deze ontwikkeling, aan de hand van auteurs als Walter Benjamin, Hannah Arendt, Richard Sennett, René Boomkens en Lieven de Cauter. Tevens gaan we in op relevante achtergronden ontwikkelingen in stedebouw en architectuur, zoals Constants ‘New Babylon’ en actuele projecten rondom kunst en openbare ruimte.

Verplichte literatuur
Richard Sennett, The fall of public man. Faber & Faber, New York/London 1977 (ca 15 euro).

Aanbevolen literatuur:
Richard Sennett, The conscience of the eye. The design and social life of cities. Alfred Knopf, New York 1990
René Boomkens, Een drempelwereld. Moderne ervaring en stedelijke openbaarheid. NAi, Rotterdam 1998
Interakta #5. Grootstedelijke reflecties over kunst & openbare ruimte. CFK, Rotterdam 2002

Overzicht van de bijeenkomsten

3/1: inleiding

10/1  Ries van der Wouden, ‘Gestalten van stedelijkheid. Een verkenning van veranderingen in de openbare ruimte. ’. In: id., De stad op straat. De openbare ruimte in perspectief. SCP 1999, p. 17-37
Susan Bickford, ‘Constructing inequality. City spaces and the architecture of citizenship’. In: Political Theory, 28/3, june 2000, 355-376

17/1  Marshall Berman, All that is solid melts into air. The experience of modernity. Simon & Schuster 1982. Hoofdstuk 3:  ‘Baudelaire: modernism in the streets’, p. 131-172

24/1  Kenneth Frampton, ‘The status of man and the status of his objects: a reading of The Human Condition’. In: Melvyn A. Hill (ed.), Hannah Arendt: the recovery of the public world. St. Martin’s press, New York 1979, p. 101-130.
Dana R. Villa, ‘Postmodernism and the public sphere’. In: American Political Science Review, 86/3, september 1992, p. 712-721

31/1 Richard Sennett, The conscience of the eye. Alfred Knopf 1990. Hfdst 5: Exposure, pp. 121-149

7/2  Richard Sennett, The fall of public man. Faber & Faber, London 1977

14/2  id.

21/2  id.

28/2  Rene Boomkens, Een drempelwereld. Moderne ervaring en stedelijke openbaarheid. Nai 1998. Hoofdstuk IV.5: Openbaarheid als probleem, pp. 272-300
Lieven de Cauter, The capsular civilization, NAi 2004. ‘The capsular civilization’, pp. 40-53; ‘The rise of heterotopias’, 54-74; ‘The capsule and the network’, 76-89.

7/3  Gijs van Oenen, ‘Het nieuwe veiligdom. De interpassieve transformatie van de publieke sfeer.’ In: Open. Cahier over kunst en het publieke domein. SKOR/NAi uitgevers, 2004, no.6, p. 6-16.
En: id., ‘Veiligheid. Van interactief heiligdom naar interpassief veiligdom’. Is Hfdst 2 uit id., Interactieve metaalmoeheid. Manuscript.

Laatste wijziging: 3 januari 2007